KONYA'DAN DÜNYA'YA MEVLÂNA VE MEVLEVÎLİK

Ali Temizel*

XIII. Asırda ülkemizde ve İslam aleminde yetişen en tanınmış mutasavvıf fikir adamlarından birisi olan Mevlâna Celâleddîn-i Rumî (Belh, 30 Eylül 1207- Konya, 17 Aralık 1273)'nin hayatı, eserleri ve Mevlevîlik hakkında geçmişten günümüze pek çok araştırmalar yapılıp eserler yayınlanmıştır. Günümüzde de Türkiye'de ve Türkiye dışında yapılan bu alandaki çalışmalarda Mevlâna, Mevlevîlik ve Mevlâna'nın eserleri, özellikle de Mesnevî ile ilgili konuların belirli bir bölümü incelenmiştir.

Mevlâna ile iligili bir birinden farklı bir çok konuyu içermesi bakımından bugüne kadar yapılan bu alandaki çalışmalardan farklılık arz eden "Konya'dan Dünya'ya Mevlâna ve Mevlevîlik" isimli bu eser, bir çeşit Mevlâna ve Mevlevîlik ansiklopedisidir. Bu çalışmanın editörlüğünü Yard. Doç. Dr. Nuri Şimşekler, genel koordinatörlüğünü Karatay Belediyesi Başkan yardımcısı Adnan Özkafa yapmıştır. Prof. Dr. Haşim Karpuz ve Yard. Doç. Dr. Yakup Şafak, eserin yayın danışmanlığında; Murat Deveci, sanat yönetmenliğinde bulunmuştur. Eserin bilim kurulunda ise Prof. Dr. Adnan Karaismailoğlu, Prof Dr. Tuncer Baykara, Prof. Dr. Haşim Karpuz, Prof. h.c. M. Uğur Derman, Prof. Dr. Abdullah Özbek, Prof. Dr. Recep Dikici, Yard. Doç. Dr. Yakup Şafak, Dr. Mehmet Önder, Şefik Can, Feyzi Halıcı, Yard. Doç. Dr. Nuri Şimşekler, Yard. Doç. Dr. Caner Arabacı, Dr. A. Selâhaddin Hidayetoğlu, Dr. Hasan Özönder ve Dr. Erdoğan Erol görev almışlardır.

"Konya'dan Dünya'ya Mevlâna ve Mevlevîlik" isimli bu çalışmada Karatay Belediye Başkanı Mehmet Şen'in ve editörün birer sunuş yazılarından sonra Mevlâna Müzesi'nde yer alan Mesnevî'nin 677/1278 tarihli yazma nüshasından ilk Onsekiz beyitin tıpkı basımı ve bu beyitlerin Feyzi Halıcı tarafından yapılan latin harfli Türkçe tercümesi yer almaktadır.

Prof. Dr. Tuncer Baykara'nın "Türkiye Selçukluları devrinde Konya'ya genel bir bakış" isimli makalesini, Prof. Dr. Mehmet Aydın'ın Hz. Mevlâna'nın yaşadığı devrin sosyal yapısı" başlıklı makalesini ve Adnan Özkafa'nın XXI. yüzyılın eşiğinde Mevlâna şehri Konya" isimli yazısını içeren giriş kısmından sonra, Mevlâna (Hayatı-Eserleri-Fikirleri) başlıklı bölümde sırasıyla; Prof. Dr. Adnan Karaismailoğlu'nun "Mevlâna'nın hayatı ve çevresi", Ayten Lermioğlu'nun "Mevlâna'nın çevresindeki şahsiyetler", Yard. Doç. Dr. Nuri Şimşekler'in Mevlâna'nın eserleri ve eserlerinden seçmeler", Doç. Dr. Emine Yeniterzi'nin "Mevlâna'nın tefekkür dünyası ve insan", Dr. A. Selâhaddin Hidayetoğlu'nun "Hz. Mevlâna'nın insanlara bakışı", Prof. Dr. A. Osman Koçkuzu'nun "Mevlâna'ya göre İslâmiyet ve diğer dinler", Şefik Can'ın Hz. Mevlâna'nın evrensel görüşü", Prof. Dr. Erkan Türkmen'in "Ahmet Yesevi, Mevlâna ve Yunus Emre'de kâmil insan ve Allah sevgisi", Tahir Büyükkörükçü'nün "Mevlâna'nın İslam ve tasavvuf anlayışı", Prof. Dr. Abdullah Özbek'in "Bir eğitimci olarak Mevlâna, Dr. Michaela Mihriban Özelsel'in "Hz. Mevlâna'nın güncelliği" ve editörün "Mevlâna'dan hatıralar-nükteler" isimli makaleleri yer almaktadır.

Mevlevîk (Tarihçesi-âdâb ve erkânı-Mevlâna dergâhı ve diğer Mevlevîhaneler) başlıklı bölümde sırasıyla; Dr. Mehmet Önder'in "Mevlevîliğin sistemleşmesi, Sultan Veled ve diğer Postnişînler", H. Hüseyin Top'un "Son dönem Çelebileri ve evlâdları", Prof. Dr. İsmet Kayaoğlu'nun "Anadolu'da ilk mevlevîler", Yard. Doç. Dr. Mustafa Çıpan'ın "Mevlevîlik terimleri", Dr. Hasan Özönder'in "Mevlevî dergâhlarında mutfağın önemi ve âteş-bâz mekanı", Dr. Celâleddin B. Çelebi'nin "Semâ", Ö. Tuğrul İnançer'in "Mevlevî mûsıkîsi ve mukâbele âdâbı", Prof. h.c. M. Uğur Derman'ın "Mevlevîlik ve san'at", Doç. Dr. Fevzi Günüç'ün "Hat san‘atında -Hazret–i Mevlâna- isimli Mevlevî sikkesi biçimindeki istifler", Prof. Dr. Haşim Karpuz'un "Mevlâna dergâhının mimarisi", Dr. Erdoğan Erol'un Mevlâna müzesi ve ziyaretçiler", Dr. Ş. Bârihüda Tanrıkorur'un "Diğer Mevlevîhanelerin listesi" isimli makaleleri mevcuttur.

Mevlâna'nın etkileri (Türk ve dünya edebiyatlarında) başlıklı bölümde sırasıyla; Yard. Doç. Yakup Şafak'ın "Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde Hz. Mevlâna ve eserleri üzerine çalışma yapanlar", Prof. Dr. Ahmet Sevgi'nin "Edebiyatımızda Mevlâna ve Mesnevî tesiri", Yard. Doç. Dr. Bahattin Kahraman'ın " Konya ve çevresinde yetişen tanınmış Mevlevî şairler -Osmanlılar dönemi-", editörün "Mevlâna için söylenmiş şiirler -XX. Yüzyıl”, Prof. Dr. Muhammed İsti‘lâmî'nin "İran'da Mevlâna'nın tesiri ve eserleri üzerine yapılan önemli çalışmalar", Doç. Dr. Ahmet Kâzım Ürün'ün "Günümüz Arap dünyasında Mevlâna", Dr. N. Ahmed Asrar'ın "Pakistan ve Mevlâna Celâleddin Rumî", Dr. Cavid İkbal'in "İkbâl ve Mevlâna", Dr. Nevit Oğuz Ergin'in "Batıda Mevlâna Celâleddîn-i Rumî", Süleyman Wolf Bahn'ın "Modern batı dünyasında Mevlâna'nın önemi", Yard. Doç. Dr. Caner Arabacı'nın "Mevlâna'ya batıdan bakmak", Feyzi Halıcı'nın "Japonya'da Mevlâna sevgisi -Uzakdoğu'ya ulaşan barış ve hoşgörü-" isimli makaleler bulunmaktadır.

Konya ve Mevlâna başlıklı bölüm sırasıyla; Mevlüt Bektaş'ın "Hz. Mevlâna'yı anma törenleri ve İl Kültür Müdürlüğü", Adnan Özkafa'nın "Konya Belediyeleri ve Mevlâna ile ilgili çalışmaları", Prof. Dr. Haşim Karpuz'un "Selçuk Üniversitesi ve Mevlâna araştırmaları" ve A. Sefa Odabaşı'nın "Hz. Mevlâna'yı anmak" isimli makalelerini içermektedir.

Kronoloji ve bibliyografya (Mevlâna-Mevlevîlik) isimli son bölümde ise Arş. Gör. Sinan Taşdelen'in "Mevlâna ve Mevlevîlik bibliyografyası" isimli çalışması ve Mevlâna ve Mevlevîlik kronolojisi yer almaktadır. Ayrıca eserin sonunda, eserdeki makale yazarlarının alfabetik olarak biyografilerine yer verilmiştir.

Hazırlanış amacı, geçmişten günümüze kadar Mevlâna ve Mevlevîlik ile ilgili yayınlanmış makale ve çalışmalardaki önemli bilgileri bir araya getirmek olan eserin içerdiği makaleler, tarihi resim, fotoğraf ve belge gibi konusuyla ilgili görsel malzemelerle canlı hale getirilmiştir. Sayfa düzeni bakımından üç sütun halinde yayınlanan eserin üçüncü sütunları yine aynı yerdeki makalenin konusuyla ilgili anekdotlarla editör tarafından zenginleştirilmiş ve okuyucuya kolaylık ve katkı olması amacıyla da bu anekdotların kaynakları gösterilmiştir.

Konunun uzmanı yerli ve yabancı bilim adamlarının kırk dört bilimsel makalesini içeren ve Mevlana, Mevlevîlik, Mevlevî edebiyatı, tarihi, coğrafyası, mekanları, sanatı, folkloru ve kültürüyle ilgilenen araştırmacılara ve meraklılarına büyük katkı sağlayacağı umulan eser, Konya-Karatay Belediyesi'nin katkılarıyla Eylül-2002'de 379 sayfa büyük boy olarak yayınlanmıştır.