Dellallık ve Konya’da Dellal Pazarı

Fatih ÖZSOY
İbrahim ÇAKIR

Dellallar hizmetleri karşılığında, işin mahiyetine göre satıcıdan, alıcıdan bedelin ondalık hesabı ile ücret alırlardı. Bu mesleğe dellaliye denirdi. Dellalların hepsi bir mal konusu üzerine ihtisas sahibi oldukları için isimleri de ona göre anılırdı. Ev, arsa dellalları, bedesten dellalları, balıkhane dellalları, araba dellalları gibi. Bir diğer dellal ise gazetelerin çıkmasıyla ehemmiyetini kaybeden dellallardı. Dellalbaşı ünvanına sahip olan kişinin emrinde ve sadaret makamına bağlı bir teşkilattı. Çalışanlar yevmiye usulüne göre ücret alırlardı. Halka haber ve emir tebliğ eden dellalların tarihte en büyük hizmeti, kendi hayatları için de en tehlikeli hizmetleri ihtilaller esnasında olmuştur. Bir padişahın ölümü ve yeni padişahın tahta çıkışı hem halka 101 pare top atılarak, hem de dellallarla bildirilirdi. Cüluslarda, büyük şehrin bütün semtlerine yayılan dellalların sözleri klişe halinde tespit edilirdi. "Devlet ve Memleket Sultan Hakan Hanındır!.." diye bağırılırdı. Her cülusta değişen padişahın adından ibaretti. O dönemlerde Dellallık, Anadolu ve Konya'da da meslek halini almış, yine tahta geçen yeni padişahlar yine istanbul'da olduğu gibi Anadolu illerine orada bulunan dellallar tarafından duyurulurdu. Zamanla bu değişti ve ticari boyuta dönüştü, bu açıdan Konya'da dellallık son dönemlere kadar esnaflar tarafından icra edilir veya ettirilirdi.

Konya esnafının eski yerleşim yeri olan Melike Hatun ve Kapı Camii Çarşısı civarında yine dellallara büyük işler düşmekteydi. Satıcılar dellallar vasıtasıyla malını satar, dellallarda meslekleri sayesinde para kazanırlardı. O günlerden günümüze dellallık görünüş itibari ile seyyar satıcılar ve pazarcılar olarak kalmış, kendisi olmasa da Konya eski garaj civarında Dellal Pazarı olarak hala ismi geçmektedir. Eski adı Sipahi Pazarı olan ve 1960'lı yıllara kadar da tellal pazarı olan ticaret yeri ile ilgili olarak dededen, toruna esnaflık yapan Hasan Sakaoğlu o döneme ait şu bilgileri vermektedir. "Eski adı Sipahi Pazarı olan bu çarşıda o dönemlerde müzayedeler olurdu. 1940'lara kadar esnaflar münferit olarak Dellal’ları çağırır malını sattırırdı. Bu şekilde giden ticaret o yıllarda resmileşmiş ve belediyenin memuru olan dellallar tarafından yapılmaya başlanmıştı. Çarşı içinde iş yapan dellalların bağlı olduğu Rüsum memuru bulunurdu. Rüsum memurunun çarşı içinde bir kulübesi olur, Dellal’lar sabah işe başlamadan Rüsum memurunun önünde toplanır topluca dua ederlerdi. Dellal pazarında satılacak malları Dellal’lar kendisi bulur ve mesleğinin marifetiyle satar komisyonun yarısını Belediye’ye yarısını da kendileri alırlardı. Eskiden bu çarşı çok hareketliydi, sabahtan akşama kadar ticaret hızlı bir şekilde devam eder, yakın illerden ve ilçelerden gelen alıcılar mutlaka buradan alış veriş yaparlardı. O dönemlerde keçe, kepenek, bakır kaplar, kilim gibi mallar satılırdı. 33 dükkan, her dükkanda 3'er çalışanı ve Dellal’ları bulunurdu. Yıllar geçtikçe dellal sayısı 2'ye kadar düşmüştür. 1960'lardan sonra burada sadece halı ve kilim satışı yapılmakta ayrıca Dellal Pazarı buradan kaldırılmış, önce eski garaj civarına taşınmış oradan pisili mahallesi denilen yere oradan da Hakimiyet okulunun güneyindeki yere gitmiştir."