Konya Kültürüne Hizmet Edenler : Prof. Dr. Yılmaz Önge

Yılmaz Önge 01.01.1935 tarihinde İstanbul Bakırköy'de doğdu. Babası merhum doktor Ahmet Kemalettin Bey, annesi Ayşe Necdet Hanımdır. İlk ve orta öğrenimini Ankara'da Mimar Kemal İlkokulu ve Atatürk Lisesinde tamamladı. İstanbul Teknik Üniversitesi'ni yüksek mühendis olarak 1959 yılında bitirdi. 1959-1961 yılları arasında askerlik görevini ifa eden Önge daha sonra Vakıflar Genel Müdürlüğü, Abide ve Yapı İşleri Dairesi, Abideler Şubesinde restoratör mimar olarak ve mütehassıs müşavir olarak çalışmıştır. Yüksek mimar Ali Saim Ülgen'le (1913-1963) beraber birçok tarihi abidenin restorasyonunu gerçekleştirmiştir. Bu sırada A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümünde doktora çalışmalarına başlamıştır. 1971 yılında A.Ü. İlahiyat Fakültesi Türk ve İslam Sanatları Tarihi Kürsüsüne asistan olarak girmiş ve 1972 yılında "Anadolu Osmanlı ve Selçuklu Camilerinde Sebil ve Şadırvanlar" konulu tezi ile sanat tarihi doktoru ünvanını kazanmıştır. "Anadolu'da XII. - XIII. Yüzyıl Türk Hamamları" konulu tezi ile de 1978 yılında Doçent olmuştur.
1979 yılında Konya Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümündeki görevine başlamış ve 1985 yılında aynı üniversitenin Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölüm Başkanlığına atanmıştır. 1978 yılında bu fakültede Profesör olmuştur. Üniversitede lisans ve lisansüstü eğitim ve öğretim çalışmalarının yanısıra, bilimsel araştırmalar, kazı ve restorasyon çalışmaları yapmıştır. Sanat Tarihi ve Mimarlık Bölümünde 15'in üzerinde doktora ve yüksek lisans tezi yöneterek söz konusu bölümlerin kadrolarının yetişmesinde üstün gayretler göstermiştir.
Hayatının en verimli çağında 28 Mart 1992 günü sabah 9.00 sıralarında bir kalp krizi sonucu vefat etti. Cenazesi 30 Mart 1992 günü İstanbul Zincirlikuyu mezarlığında toprağa verildi.
Çok yönlü çalışmaları, ilginç konuları bulup çözümlemesi ile mimarlık tarihimize büyük katkılar yapmıştır. Bilimsel araştırmalarını Türk mimarisine, özellikle su yapıları üzerinde yoğunlaştırmıştır. Bununla birlikte Türk sanatının bütün sahalarına vakıf idi. Türk sanatı, Türkoloji, Türk Tarihi ve Türk folkloru ile ilgili yurtiçi ve yurtdışı kongre ve sempozyumlarında araştırılmamış, orijinal konularda sunduğu çok sayıdaki bildirileri dikkat çekiyordu.
Selçuk Üniversitesi'nde Arkeoloji ve Sanat Tarihi, Mimarlık Bölüm Başkanlıkları başta olmak üzere birçok idari görevde bulunmuştur. Aynı zamanda S.Ü. Selçuklu Araştırmaları Merkezi başkanlığı yaptı. Kültür Bakanlığı, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Konya Kurulu Başkanlığı, Milletlerarası Anıtlar ve Sitler Koruma Kurulu (ICOMOS) üyeliği gibi milli ve milletlerarası koruma kurullarının üyesi idi. Ergül Hanımla evliydi ve Mustafa isimli mimarlık tarihçisi bir oğlu bulunmaktadır.
Sürekli olarak Türk sanatı ve folkloru üzerinde çalışan, çok sayıda tarihi anıtlarımızın araştırılması, korunup onarılmasında uygulamacı olarak da emeği geçti. Bu yapılardan bazıları şunlardır:
- Amasya, II. Bayezid Külliyesi (İmar ve Medrese), Onarım;
- Erzurum, Rüstem Paşa Bedesteni (Proje ve Onarım), Ulu Camii, Onarım;
- Karaman-Ermenek, Tol Medrese (Proje ve Onarım);
- Konya, Meram Hamamı, Alaaddin Camii, Ilgın Lala Mustafa Paşa Külliyesi, Karapınar Selimiye Külliyesi (Kazı ve restorasyon projesi), Beyşehir Eşrefoğlu Camii;
- Sivas, Gök Medrese
Önge'nin erken yaşlarda vefatı meslektaşları arasında derin üzüntü yarattı. Hatırasına Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi'nce bir hatıra kitabı (Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı, Konya, 1993) çıkarıldı. Ayrıca bir seminer düzenlendi (X. Vakıf Haftası Kitabı - Yılmaz Önge Restorasyon Semineri 7-10 Aralık 1992, Ankara, 1992)
1. Kitapları:
- Anadolu'da XII-XIII. Yüzyıl Türk Hamamları, Ankara, 1995.
- Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Mimarisi, Ankara, 1997.
- Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Hazırlayan olarak, İbrahim Ateş ve Sadi Bayram ile birlikte), Ankara, 1978.
2. Araştırma Yazıları
Önge'nin mesleki alanlarıyla ilgili 150 dolayında makalesi bulunuyor. Bunlardan bazıları şunlardır:
- "Çankırı Darüşşifası", Vakıflar Dergisi, Sayı:5, Ankara, 1962, s.251-252.
- "Sultan Ahmet Camii", Önasya, Cilt:3, Sayı:30, Ankara, 1968, s.10-11.
- "Konya-Beyşehir'de Eşrefoğlu Süleyman Bey Hamamı", Vakıflar Dergisi, Sayı:7, Ankara, 1968, s.134-144.
- "Ermenek'te Karamanoğlu Emir Musa Medresesi", Önasya, Cilt:5, Sayı:51, Ankara, 1969.
- "Yugoslavya'da Eski Türk Mimarisinden Hatıralar", Önasya, Cilt:5, Sayı:56, Ankara, 1970, s.11-12, 17.
- "Bozkır'da Bir Köy Camii", Önasya, Cilt:6, Sayı:65, Ankara, 1971, s.5, 8-9.
- "Karamanoğlu Alaaddin Ali Bey Kümbetinin Restorasyonu", Rölöve ve Restorasyon Dergisi, Sayı:1, Ankara, 1974, s.21-46.
- "Konya-Akşehir-Seyyid Mahmud Hayrani Türbesinin Restorasyonu", Rölöve ve Restorasyon Dergisi, Sayı:2, Ankara, 1975, s.77-122.
- "Bursa'da Irgandı Köprüsü'nün Orijinal Mimarisi", Vakıflar Dergisi, Sayı:13, Ankara, 1981, s.425-448.
- "Konya ve Çevresindeki Mukarnaslı Şadırvanlar", Vakıflar Dergisi, Sayı:19, Ankara, 1985, s.95-109.
- "Mevlana Dergahı Şadırvanı", 2. Milli Mevlana Kongresi Tebliğler, Konya, 1987, s.61-71.
- "Alaaddin Keykubat Döneminde Konya'da İnşa Edilmiş Mimarlık Eserleri", Selçuk Dergisi, Sayı:3, (Alaaddin Keykubat Özel Sayısı), Konya, 1988, s.49-69.
- "Anadolu Türk Hamamları Hakkında Genel Bilgiler ve Mimar Koca Sinan'ın İnşa Ettiği Hamamlar", Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri, İstanbul, 1988, s.403-428.
Yılmaz Önge yorulma nedir bilmeden çalışırdı. Nadir idarecilerden birisi idi. Devlet malına toz kondurmazdı. Milli kültür ve sanatımız, Türk devletlerinin bekası onun en çok önem verdiği değerlerin başında geliyordu. Herşeyini öğrencileri ve meslektaşlarıyla paylaşırdı. Üstün insanı meziyetleri vardı. Tipik bir İstanbul efendisi idi. İnsanları, tabiat ve hayvanları, kedileri çok seviyordu. Her gittiği yerden değişik çiçek örnekleri alırdı.
Allah gani gani rahmet eylesin.
BİBLİYOGRAFYA
Karpuz, Haşim, "Prof. Dr. Yılmaz Önge", Türk Kültürü, Sayı:350, Ankara, 1992, s.49-53.
Eyice, Semavi, "Prof. Dr. Yılmaz Önge (1935-1992)", Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı, Konya, 1993, s.1-12.
Eyice, Semavi, "Prof. Dr. M. Yılmaz Önge (1935-1992)", Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Döneminde Su Yapıları, Ankara, 1997, s.IX, XVIII.
Bayram, Sadi, "Yılmaz Önge Bibliyografyası", X. Vakıf Haftası Kitabı, Ankara, 1992, s.305-310.